πρόθεση ή προσθετική

Κάθε συσκευή που τείνει να αντικαταστήσει ένα όργανο ή ένα μέρος του σώματος που λείπει, εξαιτίας ατελούς ανάπτυξης ή άλλων παθολογικών αιτίων, όπως π.χ. στον οδοντιατρικό, οφθαλμολογικό, καρδιολογικό τομέα. Με ευρύτερη έννοια μπορούν να θεωρηθούν π. και οι εργασίες που έχουν σκοπό τη διόρθωση μερικών μορφών κώφωσης. Αποκατάσταση αποτελεσματικής μάσησης, διατήρηση φυσιολογικής άρθρωσης και αισθητικές ανάγκες αποτελούν λόγους για την εφαρμογή οδοντικής π. Τα τεχνητά δόντια μπορούν να κατασκευαστούν από μέταλλο (χρυσός, ανοξείδωτος χάλυβας), από συνθετικές ρητίνες ή από πορσελάνη· η τελευταία αυτή δίνει τα καλύτερα αποτελέσματα από αισθητική άποψη. Το κάθε στοιχείο μπορεί να στερεωθεί σε κολοβώματα φυσικών δοντιών (στεφάνη, κάλυμμα κ.ά.) ή να στηριχτεί σε υγιή δόντια με γέφυρες που συγκρατούνται με άγκιστρα ή καλύμματα από μέταλλο· για μεγαλύτερες αντικαταστάσεις το στήριγμα δεν γίνεται σε δόντια αλλά απευθείας στα ούλα και, ιδίως σε περίπτωση ολικής π., στα ούλα και στην υπερώα· στην τελευταία περίπτωση η π. παραμένει στη θέση της από την επαφή της με τον βλεννογόνο. Προσπάθειες αγκίστρωσης των προσθετικών συσκευών απευθείας στο γναθικό οστό ή σε μεταλλικά στοιχεία (βίδες, μαγνήτες) στερεωμένα στο ίδιο οστό, δεν φαίνεται να έχουν σταθερά ικανοποιητικά αποτελέσματα. Οι π. των ματιών εξυπηρετούν μόνο αισθητικούς σκοπούς και, έμμεσα ψυχολογικούς· τα τεχνητά μάτια κατασκευάζονται από συνθετικές ρητίνες ή από γυαλί, και τον τρόπο κατασκευής τους κρατούν κατά ένα μέρος μυστικό οι κατασκευαστές τους. Η επιτυχία των τεχνητών ματιών εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από την επέμβαση που προηγήθηκε· αν, πράγματι, είναι δυνατό να τοποθετηθεί το τεχνητό μάτι σε ένα κολόβωμα του βολβού με τον οποίο συνδέονται ακόμα οι μυς που κινούν το μάτι, το τεχνητό μάτι θα έχει μια κάποια κινητικότητα και το αισθητικό αποτέλεσμα θα είναι κατά πολύ καλύτερο. Στο μάτι μπορεί να αντικατασταθεί και μόνο ο κρυσταλλοειδής φακός με κατάλληλο γυαλί· με λεπτούς πλαστικούς σωλήνες, εξάλλου, έγιναν προσπάθειες αποκατάστασης των οφθαλμορινικών δακρυϊκών οδών. Μια μεγάλη σειρά άλυτων ακόμα προβλημάτων προσφέρεται από τις ορθοπεδικές π. για την αντικατάσταση των μελών. Αρκετά ικανοποιητικά είναι τα αποτελέσματα όσον αφορά στα κάτω άκρα όταν η π. περιορίζεται στη διατήρηση της βασικής λειτουργίας της στήριξής τους, αλλά είναι αρκετά δύσκολο να εξασφαλιστεί αποτελεσματική άρθρωση του τεχνητού άκρου. Τα τεχνητά κάτω άκρα κατασκευάζονται συνήθως από ξύλο ή ελαφρά κράματα μετάλλου, εκτός του μπροστινού μέρους του ποδιού, που φτιάχνεται από ελαστικό· η ολική αντικατάσταση του κάτω άκρου μπορεί να στηρίζεται με συστήματα ιμάντων στους ώμους ή στον θώρακα, ή μπορεί να στερεώνεται στο κολόβωμα με συστήματα αεροσυμπίεσης. Το τεχνητό κάτω άκρο μπορεί να έχει δύο αρθρώσεις, μία που αντιστοιχεί στο γόνατο και μία που αντιστοιχεί στην ποδοκνημική άρθρωση· η πρώτη ρυθμίζεται από μηχανισμούς που περιορίζουν κάπως το κλείσιμο της άρθρωσης, έτσι ώστε να εμποδίζουν την πέρα από το φυσιολογικό έκτασή της στη φάση του ξεκινήματος στο βάδισμα. Οι αρθρώσεις αυτές είναι οπωσδήποτε λεπτής κατασκευής, δεν αντέχουν σε μεγάλο φορτίο και δεν συνίστανται για τη βάδιση σε ανώμαλο έδαφος. Φυσικά απλούστερες είναι οι αντικαταστάσεις τμημάτων του άκρου κάτω από το γόνατο. Αντίθετα, είναι ακόμα πιο πολύπλοκη η αντικατάσταση των άνω άκρων· επιτυγχάνεται να δοθεί μια κάποια κινητικότητα στον αγκώνα με μηχανικά συστήματα που ελέγχονται από κινήσεις του ώμου, αλλά όσον αφορά το άκρο χέρι οι νεότερες τεχνικές δεν κατάφεραν παρά μία μικρής αποτελεσματικότητας κίνηση αντίθεσης - πίεσης ως του αντίχειρα προς τα άλλα δάκτυλα, μια στοιχειώδη δηλαδή κίνηση σύλληψης. Η κίνηση αυτή, σε πιο τελειοποιημένες κατασκευές, ρυθμίζεται από μικρούς ηλεκτρικούς κινητήρες, οι οποίοι λειτουργούν και σταματούν με συστήματα μηχανικά ή αεροσυμπίεσης, που μπαίνουν σε κίνηση από τη συστολή των μυών του κολοβώματος· κατασκευάζονται έτσι μηχανήματα πολύ ευπαθή, τόσο που για τις απαιτήσεις μιας συγκεκριμένης εργασίας είναι ακόμα προτιμότερο να τοποθετούνται στο τεχνητό άκρο ειδικές υποδοχές για κάθε εργαλείο που λειτουργούν με κινήσεις του ώμου ή του κολοβώματος. Μια άλλη μέθοδος που δίνει καλά αποτελέσματα, όταν είναι δυνατή η πραγματοποίησή της, είναι η εκτέλεση μιας ειδικής πλαστικής επέμβασης (Κρούκενμπεργκ - Πούτι) στο αντιβράχιο, που δημιουργεί δύο κολοβώματα με κινητικότητα και ευαισθησία. Ικανοποιητικά αισθητικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται με την τοποθέτηση τεχνητής άκρας χειρός από πλαστική ύλη. Στα τελευταία χρόνια εξελίχθηκε και καθιερώθηκε μία άλλη ομάδα προσθετικών εφαρμογών, των καρδιαγγειακών π. Tοποθετήθηκαν με επιτυχία τεχνητές βαλβίδες καρδιάς και εγκαταστάθηκαν τμήματα μεγάλων αρτηριών με σωλήνες από πλαστική ύλη. Αυτοί οι τελευταίοι κατασκευάζονται συνήθως από αδρανείς ουσίες που δεν προκαλούν αντιδράσεις στους ιστούς του σώματος (για παράδειγμα, τεφλόν)· οι σωλήνες αυτοί ράβονται στο ακόμα υγιές τοίχωμα του αγγείου και αρχικά διαποτίζονται από το αίμα, γρήγορα όμως η ινική που εναποτίθεται στους πόρους του προσθετικού τμήματος οργανώνεται έτσι που επενδύει τα τοιχώματα του σωλήνα με ένα στρώμα οργανικού ιστού, στο οποίο το αίμα μπορεί να κυκλοφορήσει για ένα διάστημα χρόνου, αρκετού, τουλάχιστον, για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού παράπλευρου συστήματος κυκλοφορίας. Προθέσεις για αντικατάσταση της «κατ’ ισχίον» άρθρωσης. Ορθοδοντική του Edgewise. Πολλαπλές προθέσεις ενωμένες σε μορφή πανοπλίας, του 17ου αι. (Μουσείο Ιστορίας και Ιατρικής, Ρώμη).